Η κυβέρνηση Τραμπ έχει παίξει μέχρι στιγμής τα χαρτιά της στην ειρηνευτική διαδικασία στην Ουκρανία με μεγάλη επιδεξιότητα. Η πίεση στο Κίεβο οδήγησε την ουκρανική κυβέρνηση να εγκαταλείψει τις αδύνατες απαιτήσεις της και να ενωθεί με τις ΗΠΑ ζητώντας μια άνευ όρων προσωρινή κατάπαυση του πυρός.
Η έκκληση αυτή, σε συνδυασμό με την επανάληψη της στρατιωτικής και μυστικής βοήθειας των ΗΠΑ προς την Ουκρανία, ασκεί τώρα μεγάλη πίεση στη ρωσική κυβέρνηση να εγκαταλείψει τις δικές της αδύνατες απαιτήσεις και να επιδιώξει έναν γνήσιο και έγκαιρο συμβιβασμό. Ένα σημάδι της έντασης αυτής της πίεσης είναι η αγωνία που προκαλεί στους Ρώσους σκληροπυρηνικούς, οι οποίοι απαιτούν από τον Πούτιν να απορρίψει αποφασιστικά την πρόταση. Πρέπει να ελπίζουμε ότι δεν θα τους ακούσει.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η Μόσχα είτε θα συμφωνήσει είτε θα πρέπει απλώς να συμφωνήσει αμέσως σε κατάπαυση του πυρός. Δεν θα το κάνει, διότι η ρωσική κυβέρνηση πάντα επέμενε ότι ορισμένα πράγματα πρέπει να είναι εκ των προτέρων σταθερά καθηλωμένα. Δεν θα πρέπει, διότι αν δεν συμφωνηθούν ή/και αποκλειστούν βασικά πράγματα, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να καταρρεύσει η κατάπαυση του πυρός και να ξαναρχίσει ο πόλεμος. Αυτά τα θέματα θα συζητηθούν τώρα στον επόμενο γύρο των συνομιλιών ΗΠΑ-Ρωσίας και πρέπει να ελπίζουμε ότι θα μπορέσουν να συμφωνηθούν με λογική ταχύτητα.
Μεταξύ των πραγμάτων που η Ρωσία θα πρέπει να εγκαταλείψει είναι η προηγούμενη απαίτηση του Πούτιν ότι σε αντάλλαγμα για την κατάπαυση του πυρός η Ουκρανία θα πρέπει να αποσυρθεί από τα τμήματα των τεσσάρων επαρχιών που η Ρωσία ισχυρίζεται ότι έχει προσαρτήσει, αλλά η Ουκρανία εξακολουθεί να κατέχει. Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί, όπως και η Ρωσία δεν πρόκειται να αποσυρθεί από τα εδάφη που κατέχει τώρα. Η γραμμή κατάπαυσης του πυρός θα περάσει εκεί που σταματά η γραμμή της μάχης. Ωστόσο, φαίνεται πιθανό ότι προτού συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός η Ρωσία θα κάνει ό,τι μπορεί για να εκδιώξει τον ουκρανικό στρατό από το κομμάτι του ρωσικού εδάφους που κατέχει στο Κουρσκ, και μπορεί κάλλιστα να το πετύχει αυτό τις επόμενες ημέρες.
Κάτι που θα πρέπει να συμφωνηθεί -τουλάχιστον κατ’ αρχήν- πριν από μια προσωρινή κατάπαυση του πυρός είναι το πλαίσιο μιας μακροπρόθεσμης κατάπαυσης του πυρός. Δεν είναι σαφές από τις τελευταίες συνομιλίες ΗΠΑ-Ουκρανίας αν το Κίεβο έχει εγκαταλείψει οριστικά την ελπίδα του για μια ευρωπαϊκή ειρηνευτική δύναμη. Πρέπει να το κάνει- γιατί οι Ρώσοι το θεωρούν αυτό ως ένταξη στο ΝΑΤΟ με άλλο όνομα, και αν οι Ουκρανοί και οι Ευρωπαίοι προσπαθήσουν να το επαναφέρουν αργότερα, η Ρωσία θα ξαναρχίσει τον πόλεμο.
Οποιαδήποτε ειρηνευτική δύναμη πρέπει να προέρχεται από πραγματικά ουδέτερες χώρες υπό την εποπτεία των Ηνωμένων Εθνών- και αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να αποτελέσει την αφετηρία για έναν νέο συμβουλευτικό μηχανισμό για την ευρωπαϊκή ασφάλεια – κάτι που η Ρωσία επιδιώκει τα τελευταία 15 χρόνια τουλάχιστον.
Οι δυτικές προτάσεις για κάτι τέτοιο ήταν άσκοπες και απαράδεκτες για τη Μόσχα, επειδή περιελάμβαναν τέσσερα δυτικά έθνη συν το ΝΑΤΟ και την ΕΕ να «διαβουλεύονται» με τη Ρωσία. Για τη Μόσχα, αυτό θα ήταν απλώς μια νέα εκδοχή του αποτυχημένου Συμβουλίου ΝΑΤΟ-Ρωσίας, στο οποίο οι δυτικές χώρες παρατάσσονται για να παρουσιάσουν στη Ρωσία προηγουμένως συμφωνημένες ντιρεκτίβες.
Μια ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ για την Ουκρανία, αντίθετα, θα μπορούσε να είναι υπό την αιγίδα μιας επιτροπής των πέντε μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, συν τη Γερμανία και όποιο ηγετικό μέλος του «Παγκόσμιου Νότου» (για παράδειγμα, η Ινδία ή/και η Βραζιλία) παρέχει σημαντικό αριθμό ειρηνευτικών δυνάμεων. Μια τέτοια ομάδα θα έδινε επίσης περιεχόμενο στην (μέχρι στιγμής κενή) δυτική αποδοχή του «πολυπολικού κόσμου» και στη δυτική αναγνώριση ότι άλλες χώρες έχουν νόμιμα συμφέροντα στην ευρωπαϊκή σταθερότητα, στο βαθμό που ο πόλεμος στην Ευρώπη μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη δική τους επισιτιστική και ενεργειακή ασφάλεια.
Ένας τέτοιος μηχανισμός του ΟΗΕ θα μπορούσε με τη σειρά του να βοηθήσει στην έναρξη συνομιλιών για αμοιβαίους περιορισμούς των όπλων. Η Ρωσία θα πρέπει προφανώς να εγκαταλείψει την προηγούμενη απαίτησή της να μειώσει η Ουκρανία τις ένοπλες δυνάμεις της σε επίπεδα που δεν θα μπορούσαν να υπερασπιστούν την Ουκρανία, αλλά αναμένεται να πιέσει σκληρά για περιορισμούς σε ορισμένες κατηγορίες όπλων, όπως οι πύραυλοι μεγάλου βεληνεκούς. Αυτό θα είναι πολύ πιο εύκολο για την Ουκρανία, τις ΗΠΑ και την ΕΕ να το αποδεχτούν, εάν αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης διαδικασίας διαπραγματεύσεων για τον περιορισμό των όπλων.
Ένα ελπιδοφόρο στοιχείο θα μπορούσε να είναι η επιστροφή στην αμοιβαία κατάργηση των ενδιάμεσων πυραύλων στην Ευρώπη.
Προφανώς ένα τόσο περίπλοκο ζήτημα δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης πριν από την κατάπαυση του πυρός, αλλά η ανακοίνωση της έναρξης μιας νέας διαδικασίας ελέγχου των εξοπλισμών θα πρέπει να είναι δυνατή.
Στη συνέχεια, υπάρχει το ζήτημα των περίπου 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, τα οποία κατέχονται κυρίως από την Ευρώπη. Η Μόσχα θα απαιτήσει σίγουρα μια εγγύηση ότι θα ξεπαγώσουν. Η ΕΕ από την πλευρά της δέχεται πιέσεις να κατασχέσει τα περιουσιακά στοιχεία και να τα χρησιμοποιήσει για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας -κάτι που θα ήταν και παράνομο και σοβαρό εμπόδιο για την ειρήνη. Ιδανικά, ωστόσο, μαζί με τη βοήθεια της ΕΕ θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρος ενός ταμείου ανασυγκρότησης της Ουκρανίας υπό τον ΟΗΕ, με ένα σημαντικό μέρος των ρωσικών χρημάτων να πηγαίνει στην ανασυγκρότηση των ρωσικά ελεγχόμενων περιοχών της Ουκρανίας. Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν προτείνει ότι αυτή η λύση θα μπορούσε να συμφωνηθεί.
Όλα αυτά είναι εξαιρετικά πολύπλοκα ζητήματα. Παρ’ όλα αυτά, δεδομένης της νοημοσύνης και της καλής θέλησης και από τις δύο πλευρές, θα πρέπει να είναι δυνατόν να σημειωθεί πραγματική πρόοδος στον επόμενο γύρο των συνομιλιών και να ανοίξει ο δρόμος για μια κατάπαυση του πυρός στο εύλογα κοντινό μέλλον. Η Ρωσία έχει καλό λόγο να επιδιώξει μια συμφωνία, διότι διαφορετικά το μέλλον προσφέρει μόνο, αφενός, έναν εξοντωτικό πόλεμο φθοράς για αβέβαια κέρδη και, αφετέρου, την κατάρρευση μιας πολλά υποσχόμενης νέας σχέσης με την Ουάσιγκτον.
Η Ουκρανία θα πρέπει επίσης να συμβιβαστεί, και εδώ, οι δηλωμένοι φίλοι της Ουκρανίας στη Δύση έχουν επίσης μια ευθύνη, την οποία μέχρι στιγμής πάρα πολλοί έχουν αποτύχει εντελώς να εκπληρώσουν. Η έναρξη της ειρηνευτικής διαδικασίας στην Ουκρανία από την κυβέρνηση Τραμπ αντιμετωπίστηκε σε μεγάλο μέρος των ΗΠΑ και της Ευρώπης όχι με λογικές αναλύσεις και συμβουλές, αλλά με υστερικές και γεμάτες μίσος καταδίκες, συμπεριλαμβανομένων επαίσχυντων κατηγοριών για «προδοσία», για «προδοσία της Ουκρανίας» και για μια «νέα συμφωνία της Γιάλτας».
Όπως δείχνουν ξεκάθαρα οι τελευταίες ειδήσεις, τίποτα από αυτά δεν είναι αλήθεια. Και αν, όπως είπε ο Μάρκο Ρούμπιο, η μπάλα είναι πλέον σταθερά στο γήπεδο της Ρωσίας όσον αφορά τις ειρηνευτικές προτάσεις και την κατάπαυση του πυρός, είναι επίσης αλήθεια ότι η Ουκρανία έχει επίσης ακόμη τη δυνατότητα να καταστρέψει τις ειρηνευτικές συνομιλίες εισάγοντας ή επαναφέροντας όρους που η Ρωσία θα απορρίψει αυτόματα. Οι «φίλοι» τους δεν πρέπει να τους ενθαρρύνουν να το κάνουν αυτό.
Πηγή: Responsible Statecraft
