Δεκαετίες μετά την πτώση της Σαϊγκόν, εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τις συνέπειες του πολέμου του Βιετνάμ.
Το χημικό φάντασμα του Agent Orange, ενός ισχυρού ζιζανιοκτόνου που χρησιμοποιήθηκε από τις αμερικανικές δυνάμεις, στοιχειώνει γενιές, αφήνοντας πίσω του αναπηρίες και πόνο.
Ο Nguyen Thanh Hai, 34 ετών, είναι η ενσάρκωση αυτής της τραγικής κληρονομιάς. Απλές ενέργειες όπως το να κουμπώσει το πουκάμισό του ή να γράψει το αλφάβητο είναι τιτάνια έργα για τον Hai, ο οποίος ζει με σοβαρές αναπτυξιακές αναπηρίες που συνδέονται με την έκθεση στο Agent Orange.
Φοιτά σε ειδικό σχολείο στο Ντα Νανγκ, μια πόλη που κάποτε φιλοξενούσε αμερικανική αεροπορική βάση όπου αποθηκεύονταν τεράστιες ποσότητες του τοξικού χημικού. Τα υπολείμματα αυτού του αποθέματος συνεχίζουν να μολύνουν το τοπικό περιβάλλον, δηλητηριάζοντας τα τρόφιμα και το νερό που καταναλώνουν οι κάτοικοι.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι αμερικανικές δυνάμεις έριξαν στο Βιετνάμ 72 εκατομμύρια λίτρα αποφυλλωτικών ουσιών σε μια προσπάθεια να στερήσουν από τις εχθρικές δυνάμεις την κάλυψή τους. Πάνω από το ήμισυ αυτής της ποσότητας αποτελούνταν από Agent Orange, ένα ζιζανιοκτόνο μολυσμένο με διοξίνη, μια εξαιρετικά τοξική χημική ουσία που συνδέεται με τον καρκίνο, γενετικές ανωμαλίες και εκτεταμένες περιβαλλοντικές ζημίες.
Σήμερα, ο φρικτός απολογισμός αυτού του χημικού πολέμου συνεχίζει να αυξάνεται, με περίπου τρία εκατομμύρια Βιετναμέζους, πολλοί από τους οποίους παιδιά, να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας που αποδίδονται στο Agent Orange.
Αν και το Βιετνάμ έχει αφιερώσει σημαντικούς πόρους, με την καθυστερημένη οικονομική βοήθεια των ΗΠΑ, για την άμβλυνση των μακροχρόνιων επιπτώσεων του Agent Orange, το έργο παραμένει ημιτελές. Τώρα, μια νέα απειλή εμφανίζεται: οι προτεινόμενες περικοπές στην εξωτερική βοήθεια από την κυβέρνηση Τραμπ έχουν προκαλέσει φόβους ότι οι ΗΠΑ ενδέχεται να εγκαταλείψουν τη δέσμευσή τους να καθαρίσουν το τοξικό χάος που άφησαν πίσω τους, αφήνοντας εκατομμύρια Βιετναμέζους να αντιμετωπίσουν ένα αβέβαιο μέλλον.
Δεκαετίες μόλυνσης
Όταν τελείωσε ο πόλεμος, οι ΗΠΑ γύρισαν την πλάτη στο Βιετνάμ, πρόθυμες να κλείσουν ένα οδυνηρό κεφάλαιο της ιστορίας τους.
Όμως, το Βιετνάμ έμεινε με δεκάδες εστίες διοξίνης σε 58 από τις 63 επαρχίες του.
Το Βιετνάμ υποστηρίζει ότι οι επιπτώσεις στην υγεία θα διαρκέσουν για γενιές, απειλώντας τα παιδιά, τα εγγόνια και ακόμη και τα δισέγγονα των ανθρώπων που εκτέθηκαν στις χημικές ουσίες με επιπλοκές στην υγεία που κυμαίνονται από καρκίνο έως γενετικές ανωμαλίες που επηρεάζουν τη σπονδυλική στήλη και το νευρικό σύστημα.
Ωστόσο, η επιστήμη σχετικά με τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία — τόσο για όσους εκτέθηκαν στο Agent Orange όσο και για τις επόμενες γενιές — παραμένει ασαφής. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι, όταν οι δύο χώρες άρχισαν τελικά να συνεργάζονται το 2006, επικεντρώθηκαν στην ανίχνευση της διοξίνης στο περιβάλλον και στην απομάκρυνσή της, αντί να μελετήσουν το ακόμη αμφιλεγόμενο θέμα των επιπτώσεών της στην ανθρώπινη υγεία, σύμφωνα με τον Charles Bailey, συν-συγγραφέα του βιβλίου From Enemies to Partners: Vietnam, the U.S. and Agent Orange (Από εχθροί σε εταίρους: Το Βιετνάμ, οι ΗΠΑ και το Agent Orange).
«Η επιστήμη της αιτιότητας είναι ακόμη ατελής», δήλωσε ο Bailey.
Το Βιετνάμ αναγνωρίζει τα θύματα του Agent Orange ελέγχοντας το οικογενειακό ιστορικό, τον τόπο διαμονής τους και έναν κατάλογο προβλημάτων υγείας που συνδέονται με το δηλητήριο. Και οι αναπηρίες του Hai ήταν πολύ πιθανό να συνδέονται με τον ψεκασμό του αποφυλλωτικού, πρόσθεσε ο Bailey.
Ο 34χρονος ονειρεύεται να γίνει στρατιώτης όπως ο παππούς του, αλλά δεν μπορούσε να φύγει από το σπίτι του για χρόνια, περιμένοντας μόνος του ενώ η οικογένειά του έβγαινε για δουλειά. Μόλις πριν από πέντε χρόνια άρχισε να πηγαίνει σε ειδικό σχολείο. «Είμαι ευτυχισμένος εδώ γιατί έχω πολλούς φίλους», είπε. Άλλοι μαθητές του σχολείου ελπίζουν να γίνουν ράφτες ή κατασκευαστές αρωματικών στικ.
Η μόλυνση κατέστρεψε επίσης τις φυσικές άμυνες του Βιετνάμ. Σχεδόν τα μισά από τα μαγγρόβια δέντρα, που προστατεύουν τις ακτές από τις ισχυρές καταιγίδες, καταστράφηκαν. Μεγάλο μέρος του τροπικού δάσους υπέστη ανεπανόρθωτες ζημιές, ενώ το ζιζανιοκτόνο απομάκρυνε τα θρεπτικά συστατικά από το έδαφος σε μερικές από τις πιο ευάλωτες στο κλίμα περιοχές του Βιετνάμ.
Ξεκινά μια μαζική επιχείρηση καθαρισμού
Στις δεκαετίες που ακολούθησαν το τέλος του πολέμου, η χώρα που ανακάμπτει περιφράξε βαριά μολυσμένες περιοχές όπως το αεροδρόμιο της Ντα Νανγκ και άρχισε να παρέχει υποστήριξη στις πληγείσες οικογένειες.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ αγνόησαν σε μεγάλο βαθμό τις αυξανόμενες ενδείξεις για τις επιπτώσεις στην υγεία — συμπεριλαμβανομένων των δικών τους βετεράνων — μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000, όταν άρχισαν να χρηματοδοτούν τον καθαρισμό στο Βιετνάμ. Το 1991, οι ΗΠΑ αναγνώρισαν ότι ορισμένες ασθένειες μπορούσαν να σχετίζονται με την έκθεση στο Agent Orange και έδωσαν δικαίωμα σε βετεράνους που τις είχαν να λάβουν παροχές.
Από το 1991, έχουν δαπανηθεί πάνω από 155 εκατομμύρια δολάρια για την παροχή βοήθειας σε άτομα με αναπηρίες σε περιοχές που έχουν πληγεί από το Agent Orange ή είναι γεμάτες από μη εκραγέντες βομβαρδισμούς, σύμφωνα με το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ. Οι δύο χώρες έχουν επίσης συνεργαστεί για την ανάκτηση των νεκρών του πολέμου, με τις ΗΠΑ να βοηθούν το Βιετνάμ στην αναζήτηση των δικών του αγνοουμένων.
Ο καθαρισμός του Agent Orange είναι δαπανηρός και συχνά επικίνδυνος. Το βαριά μολυσμένο έδαφος πρέπει να εκσκαφεί και να θερμανθεί σε μεγάλους φούρνους σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες, ενώ το λιγότερο μολυσμένο έδαφος μπορεί να θαφτεί σε ασφαλείς χώρους υγειονομικής ταφής.
Παρά τα χρόνια εργασίας, εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλες περιοχές που πρέπει να καθαριστούν. Στο Ντα Νανγκ, όπου μια αεροπορική βάση μολύνθηκε κατά την αποθήκευση και μεταφορά του Agent Orange, οι ΗΠΑ ολοκλήρωσαν το 2018 έναν καθαρισμό αξίας 110 εκατομμυρίων δολαρίων, αλλά μια περιοχή μεγέθους 10 γηπέδων ποδοσφαίρου παραμένει ακόμη βαριά μολυσμένη.
Η συνεργασία σε θέματα που αφορούν την κληρονομιά του πολέμου έθεσε επίσης τα θεμέλια για την ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ των ΗΠΑ και του Βιετνάμ, με αποκορύφωμα το 2023, όταν το Βιετνάμ ανέβασε τις ΗΠΑ στην υψηλότερη διπλωματική θέση του ολοκληρωμένου στρατηγικού εταίρου.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούν το Βιετνάμ βασικό εταίρο για την προώθηση ενός ελεύθερου και ανοιχτού Ινδο-Ειρηνικού», δήλωσε η πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Τζάνετ Γέλεν, στο Βιετνάμ το 2023.
Ανησυχία για περικοπές στη βοήθεια
Ωστόσο, οι περικοπές του Ντόναλντ Τραμπ στην USAID ανέστειλαν βασικά έργα στο Βιετνάμ και, αν και πολλά έχουν ξαναρχίσει, παραμένουν αμφιβολίες για την αξιοπιστία των ΗΠΑ.
Το Βιετνάμ πρέπει τώρα να διαπραγματευτεί μια νέα πραγματικότητα, στην οποία ο πρόεδρος των ΗΠΑ δηλώνει ότι η χώρα δεν μπορεί πλέον να βοηθήσει άλλες χώρες.
Η χώρα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα τοξικά χημικά που εξακολουθούν να υπάρχουν χωρίς βοήθεια, δήλωσε ο Νγκουέν Βαν Αν, πρόεδρος της Ένωσης Θυμάτων του Agent Orange στη Ντα Νανγκ.
«Πάντα πιστεύουμε ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ και οι κατασκευαστές αυτής της τοξικής χημικής ουσίας πρέπει να έχουν την ευθύνη να υποστηρίξουν τα θύματα», δήλωσε.
Εξέφρασε την ελπίδα ότι τυχόν διακοπές των εν εξελίξει έργων λόγω των πολιτικών αλλαγών στην Ουάσινγκτον θα είναι προσωρινές.
Η έλλειψη επαρκών δεδομένων σημαίνει ότι οι ειδικοί δεν μπορούν να προσδιορίσουν με βεβαιότητα πότε θα τερματιστεί ο κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία. Ωστόσο, το πιο επείγον πρόβλημα είναι ότι, εάν διακοπούν οι προσπάθειες καθαρισμού, το μολυσμένο έδαφος που έχει πλέον εκτεθεί θα μπορούσε να εισχωρήσει στα υδάτινα ρεύματα και να βλάψει περισσότερους ανθρώπους.
Το 2020 ξεκίνησε ένα δεκαετές πρόγραμμα για τον καθαρισμό περίπου 500.000 κυβικών μέτρων (650.000 κυβικών γιάρδων) εδάφους μολυσμένου με διοξίνη — αρκετό για να γεμίσει 40.000 φορτηγά — στην αεροπορική βάση Bien Hoa. Το πρόγραμμα διακόπηκε για μια εβδομάδα τον Μάρτιο και στη συνέχεια ξανάρχισε.
Ωστόσο, ο Μπέιλι, ο οποίος εργάστηκε για χρόνια σε θέματα που σχετίζονται με το Agent Orange στο Βιετνάμ, δήλωσε ότι η μελλοντική χρηματοδότηση της USAID για τον καθαρισμό και ένα πρόγραμμα 30 εκατομμυρίων δολαρίων για άτομα με αναπηρίες είναι αβέβαιη.
Με τις περικοπές της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στην USAID, το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού στο Βιετνάμ αναμένεται να αποχωρήσει μέχρι τα τέλη του έτους, αφήνοντας κανέναν να διαχειριστεί τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων αποκατάστασης, ακόμη και αν αυτή δεν περικοπεί.
«Αυτό ουσιαστικά αφήνει ένα τεράστιο βουνό μολυσμένου εδάφους. Μόνο το 30% του έχει αντιμετωπιστεί και αυτό είναι το λιγότερο μολυσμένο», δήλωσε ο Bailey.
Πρόσθεσε ότι λιγότερο από το ήμισυ του εδάφους στο Bien Hoa έχει υποστεί επεξεργασία και μεγάλο μέρος του υπόλοιπου εδάφους είναι βαριά μολυσμένο και πρέπει να υποβληθεί σε επεξεργασία σε έναν ακόμη μη κατασκευασμένο αποτεφρωτήρα.
Ο Tim Rieser, ο οποίος ήταν βοηθός εξωτερικής πολιτικής του συνταξιούχου γερουσιαστή Patrick Leahy όταν ο δημοκράτης του Βερμόντ εξασφάλισε την αρχική χρηματοδότηση για τα προγράμματα αποκατάστασης του πολέμου του Βιετνάμ και είναι τώρα ανώτερος σύμβουλος του γερουσιαστή Peter Welch, δήλωσε ότι το Κογκρέσο εξακολουθεί να υποστηρίζει τα προγράμματα, αλλά θα είναι δύσκολο να συνεχιστούν χωρίς προσωπικό.
«Για περισσότερα από 30 χρόνια, οι ΗΠΑ και το Βιετνάμ συνεργάστηκαν για την αποκατάσταση των σχέσεων τους, αντιμετωπίζοντας τις χειρότερες συνέπειες του πολέμου, όπως το Agent Orange», είπε. «Τώρα η κυβέρνηση Τραμπ κλείνει τα πάντα χωρίς να σκέφτεται, χωρίς να ενδιαφέρεται για τις επιπτώσεις των ενεργειών της στις σχέσεις με έναν σημαντικό εταίρο στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού».
Η αμερικανική πρεσβεία στο Ανόι δεν απάντησε σε αίτημα για σχόλιο.
Ο Τσακ Σίρσι, Αμερικανός βετεράνος του πολέμου του Βιετνάμ που εργάζεται σε ανθρωπιστικά προγράμματα στη χώρα από το 1995, δήλωσε ότι ανησυχεί ότι η εμπιστοσύνη που χτίστηκε με τα χρόνια μπορεί να καταρρεύσει πολύ γρήγορα. Επισήμανε ότι όσοι επωφελούνται από τα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από τις ΗΠΑ για την αντιμετώπιση των συνεπειών του πολέμου είναι «αθώα θύματα».
«Έχουν πέσει θύματα δύο φορές, πρώτα από τον πόλεμο και τις συνέπειες που υπέστησαν. Και τώρα, με το να τους τραβούν το χαλί κάτω από τα πόδια», είπε.
Πηγή: The Independent
