Όταν οι αξιωματούχοι του Ηνωμένου Βασιλείου υπέγραψαν μια 100ετή εταιρική σχέση με την Ουκρανία στα μέσα Ιανουαρίου, ισχυρίστηκαν ότι είναι ο «προτιμώμενος εταίρος» της Ουκρανίας στην ανάπτυξη της «στρατηγικής της χώρας για τα κρίσιμα ορυκτά».
Ωστόσο, μέσα σε ένα μήνα, ο Ντόναλντ Τραμπ είχε υποβάλει πρόταση στον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμρ Ζελένσκι για πρόσβαση στους τεράστιους ορυκτούς πόρους της χώρας ως «αποζημίωση» για την υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Ουκρανία στον πόλεμο κατά της Ρωσίας.
Το Whitehall δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένο με την παρέμβαση της Ουάσινγκτον.
Όταν ο υπουργός Εξωτερικών Ντέιβιντ Λάμι συναντήθηκε με τον Ζελένσκι στο Κίεβο τον περασμένο μήνα, φέρεται να έθεσε το θέμα των ορυκτών, «ένα σημάδι ότι η κυβέρνηση Στάρμερ εξακολουθεί να επιθυμεί να αποκτήσει πρόσβαση στον πλούτο της Ουκρανίας», ανέφερε το iPaper.
Ο Lammy είχε δηλώσει νωρίτερα, σε ομιλία του πέρυσι: «Κοιτάξτε γύρω από τον κόσμο. Οι χώρες αγωνίζονται να εξασφαλίσουν κρίσιμα ορυκτά, ακριβώς όπως κάποτε οι μεγάλες δυνάμεις αγωνίζονταν να ελέγξουν το πετρέλαιο».
Ο υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου είχε δίκιο, αλλά η ίδια η Βρετανία είναι μία από αυτές τις δυνάμεις και η Ουκρανία είναι μία από τις μεγάλες χώρες που οι αξιωματούχοι του Ηνωμένου Βασιλείου – καθώς και η κυβέρνηση Τραμπ – έχουν βάλει στο μάτι.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γιατί. Η Ουκρανία διαθέτει περίπου 20.000 κοιτάσματα ορυκτών που καλύπτουν 116 τύπους ορυκτών, όπως βηρύλλιο, μαγγάνιο, γάλλιο, ουράνιο, ζιρκόνιο, μέταλλα σπάνιων γαιών και νικέλιο.
Η χώρα, η οικονομία της οποίας έχει καταστραφεί από τον βίαιο πόλεμο της Ρωσίας, διαθέτει επίσης ένα από τα μεγαλύτερα αποθέματα γραφίτη στον κόσμο, τα μεγαλύτερα αποθέματα τιτανίου στην Ευρώπη και το ένα τρίτο των κοιτασμάτων λιθίου της ηπείρου.
Αυτοί οι πόροι αποτελούν κλειδί για βιομηχανίες όπως η στρατιωτική παραγωγή, η υψηλή τεχνολογία, η αεροδιαστημική και η πράσινη ενέργεια.
Τα τελευταία χρόνια, η ουκρανική κυβέρνηση προσπάθησε να προσελκύσει ξένες επενδύσεις για την ανάπτυξη των κρίσιμων ορυκτών πόρων της και υπέγραψε στρατηγικές συνεργασίες και διοργάνωσε επενδυτικά φόρουμ για να παρουσιάσει τις μεταλλευτικές ευκαιρίες της.
Η χώρα έχει επίσης αρχίσει να δημοπρατεί άδειες εξερεύνησης για ορυκτά όπως το λίθιο, ο χαλκός, το κοβάλτιο και το νικέλιο, προσφέροντας προσοδοφόρες επενδυτικές ευκαιρίες.
Οι αφηγήσεις των μέσων ενημέρωσης αναπαράγουν σε μεγάλο βαθμό τα συμφέροντα της βρετανικής κυβέρνησης στην Ουκρανία που αφορούν την αντιμετώπιση της επιθετικότητας. Όμως, το Whitehall έχει εντείνει τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον του για πρόσβαση στα κρίσιμα ορυκτά του κόσμου, και όχι μόνο στην Ουκρανία.
Κρίσιμα ορυκτά
Ο Nusrat Ghani, υπουργός Εμπορίου στην κυβέρνηση του Rishi Sunak, πραγματοποίησε τουλάχιστον 10 συναντήσεις για το θέμα των κρίσιμων ορυκτών το 2023 και το πρώτο εξάμηνο του 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία κυβερνητικής διαφάνειας.
Μεταξύ των εταιρειών με τις οποίες συναντήθηκε ήταν οι γιγαντιαίες βρετανικές εταιρείες εξόρυξης Rio Tinto και Anglo American, καθώς και ο εξαγωγέας όπλων BAE Systems και το λόμπι της στρατιωτικής αεροδιαστημικής ADS.
Δεν είναι σαφές αν η Ουκρανία ήταν το αντικείμενο αυτών των συζητήσεων, αλλά μια άλλη εξέχουσα εταιρεία με την οποία συναντήθηκε ο Γάνι για να συζητήσει τις «αλυσίδες εφοδιασμού ορυκτών» ήταν η Rothschilds, η οποία έχει εκτεταμένα συμφέροντα στην Ουκρανία.
Η Γάνι πραγματοποίησε συζήτηση με την παγκόσμια συμβουλευτική εταιρεία με έδρα το Παρίσι τον Απρίλιο του 2023, ενώ ο διάδοχός της Άλαν Μακ το έκανε το επόμενο έτος, τον Μάιο. Ο Mak συναντήθηκε με την εταιρεία «για να συζητήσει το κρίσιμο έργο της Rothschilds στον τομέα των ορυκτών», όπως προκύπτει από τα στοιχεία.
Η εταιρεία προσκλήθηκε στη διάσκεψη για την ανάκαμψη της Ουκρανίας το 2023 που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο και είναι μέλος της χρηματοδοτικής εταιρικής σχέσης Ηνωμένου Βασιλείου-Ουκρανίας. Είναι επίσης ο κύριος σύμβουλος του ουκρανικού υπουργείου Οικονομικών από το 2017.
Η Rothschilds, στο διοικητικό συμβούλιο της οποίας κάθεται ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου λόρδος Mark Sedwill, έχει επενδύσει στην Ουκρανία όχι λιγότερα από 53 δισ. δολάρια.
Βρετανο-ουκρανική εταιρική σχέση
Γράφοντας πρόσφατα στο Unherd, ο ερευνητής Sang-Haw Lee παραθέτει δηλώσεις ανώτερου στελέχους των Εργατικών, σύμφωνα με τις οποίες το Ηνωμένο Βασίλειο συμμετείχε σε εκτεταμένες διαπραγματεύσεις για όλο το περασμένο έτος σχετικά με την εξασφάλιση αποκλειστικής πρόσβασης στα ορυκτά της Ουκρανίας, αλλά δεν υπήρξε επαρκής κυβερνητική υποστήριξη.
Κάποιες άλλες συναντήσεις έχουν παρεισφρήσει στη δημοσιότητα. Τον περασμένο Απρίλιο, δύο επιφανείς βουλευτές του Ηνωμένου Βασιλείου συναντήθηκαν στο Λονδίνο με μία από τις μεγαλύτερες επενδυτικές εταιρείες εξόρυξης της Ουκρανίας για να συζητήσουν τη «βρετανο-ουκρανική εταιρική σχέση στον τομέα της εξόρυξης κρίσιμων ορυκτών».
Η BGV Group, η οποία έχει επενδύσεις ύψους 100 εκατομμυρίων δολαρίων σε ουκρανικά μεταλλευτικά έργα, πραγματοποίησε συζητήσεις με τον τότε υπουργό Ενέργειας λόρδο Μάρτιν Κάλαναν και τον Μπομπ Σίλι, τότε βουλευτή των Συντηρητικών που ήταν μέλος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του κοινοβουλίου.
Η εταιρεία αναζητά επενδυτές για τα έργα γραφίτη και βηρυλλίου και ανέφερε σε δελτίο τύπου ότι «η Ουκρανία έχει όλες τις προϋποθέσεις να γίνει ένας από τους κύριους προμηθευτές της Βρετανίας σε κρίσιμα ορυκτά που είναι ζωτικής σημασίας για τις προηγμένες τεχνολογίες και τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια».
«Ως ο απόλυτος ευρωπαϊκός σύμμαχος της Ουκρανίας, το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να αξιοποιήσει την ισχυρή του θέση στο ΝΑΤΟ για να βοηθήσει στην εξασφάλιση των χώρων εξόρυξης και των οδών μεταφοράς», γράφει ο Andriy Dovbenko, ιδρυτής του UK-Ukraine TechExchange.
Τεράστιοι πόροι
Ο «Επιχειρηματικός οδηγός για την Ουκρανία» της βρετανικής κυβέρνησης σημειώνει ότι «η Ουκρανία διαθέτει τεράστιους πόρους» και «μια πλούσια μεταλλευτική βάση σιδηρομεταλλεύματος, μαγγανίου, άνθρακα και τιτανίου».
Σίγουρα, η ενίσχυση της πρόσβασης σε κρίσιμα ορυκτά αποτελεί ευρεία προτεραιότητα στο Whitehall τα τελευταία τρία χρόνια.
Το Ηνωμένο Βασίλειο παρήγαγε την πρώτη του στρατηγική για τα κρίσιμα ορυκτά το 2022 και την επικαιροποίησε με μια «ανανέωση» το επόμενο έτος. Προσδιορίζει 18 ορυκτά με «υψηλή κρισιμότητα» για το Ηνωμένο Βασίλειο, συμπεριλαμβανομένων αρκετών που υπάρχουν στην Ουκρανία, όπως ο γραφίτης, το λίθιο και τα στοιχεία σπάνιων γαιών.
Η στρατηγική του Ηνωμένου Βασιλείου στοχεύει, μεταξύ άλλων, να «υποστηρίξει τις βρετανικές εταιρείες να συμμετάσχουν στο εξωτερικό» στις αλυσίδες εφοδιασμού για τα εν λόγω ορυκτά και να «υπερασπιστεί το Λονδίνο ως παγκόσμια πρωτεύουσα υπεύθυνης χρηματοδότησης για τα κρίσιμα ορυκτά».
Στο πλαίσιο της στρατηγικής της για τα κρίσιμα ορυκτά, η κυβέρνηση συνέστησε τη λεγόμενη ομάδα Task & Finish, η οποία ανέλυσε τους κινδύνους για τη βρετανική βιομηχανία και στην οποία συμμετείχαν οι BAE, Rio Tinto και ADS. Η ομάδα επισημαίνει το τιτάνιο, τα στοιχεία σπάνιων γαιών, το κοβάλτιο και το γάλλιο ως μεταξύ των ορυκτών με κίνδυνο εφοδιασμού για τον στρατιωτικό τομέα του Ηνωμένου Βασιλείου.
Το Ηνωμένο Βασίλειο εγκαινίασε επίσης ένα Κέντρο Πληροφοριών για κρίσιμα ορυκτά και συγκρότησε μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων για κρίσιμα ορυκτά που θα συμβουλεύει την κυβέρνηση.
Μια έκθεση της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων σχετικά με τα κρίσιμα ορυκτά που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2023 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «το Ηνωμένο Βασίλειο δεν μπορεί να αφήσει τον εαυτό του ευάλωτο σε αλυσίδες εφοδιασμού που είναι τόσο στρατηγικής σημασίας».
Ένα σημάδι του πόσο σοβαρά αντιμετωπίζει η κυβέρνηση τα ζητήματα είναι ότι λέει ότι θα «διασφαλίσει ότι η εξέταση των κρίσιμων ορυκτών θα ενσωματωθεί» στις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου που διαπραγματεύεται με μια σειρά χωρών.
Ρυθμιστικές δομές
Η πρόσβαση σε ορυκτά στο εξωτερικό εξαρτάται συχνά από τη χαλάρωση των κυβερνητικών κανονισμών, ώστε να μπορούν οι ξένες εταιρείες να συνάπτουν ευνοϊκές συμφωνίες.
Η δήλωση 100ετούς εταιρικής σχέσης δεσμεύει το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ουκρανία να «υποστηρίξουν την ανάπτυξη μιας ουκρανικής στρατηγικής για τα κρίσιμα ορυκτά και τις αναγκαίες ρυθμιστικές δομές που απαιτούνται για τη μεγιστοποίηση των οφελών από τους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας, μέσω της πιθανής σύστασης κοινής ομάδας εργασίας».
Η κατεύθυνση της εταιρικής σχέσης είναι να «υποστηρίξει ένα πιο ευνοϊκό περιβάλλον για τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια» και να «προσελκύσει επενδύσεις βρετανικών εταιρειών στην ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας».
Γενικότερα, οι δύο πλευρές θα «συνεργαστούν για την τόνωση και τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας της Ουκρανίας με την πρόοδο των μεταρρυθμίσεων που αποσκοπούν στην προσέλκυση ιδιωτικής χρηματοδότησης» και την «ενίσχυση της εμπιστοσύνης των επενδυτών».
Όπως έδειξε πρόσφατα το Declassified, η βρετανική βοήθεια προς την Ουκρανία επικεντρώνεται στην προώθηση αυτών των μεταρρυθμίσεων υπέρ του ιδιωτικού τομέα και στην πίεση προς την κυβέρνηση του Κιέβου να ανοίξει την οικονομία της στους ξένους επενδυτές.
Τα έγγραφα του Foreign Office σχετικά με το εμβληματικό πρόγραμμα βοήθειας στην Ουκρανία, το οποίο υποστηρίζει τις ιδιωτικοποιήσεις, σημειώνουν ότι ο πόλεμος παρέχει «ευκαιρίες» για την Ουκρανία να υλοποιήσει «ορισμένες εξαιρετικά σημαντικές μεταρρυθμίσεις».
Το Ηνωμένο Βασίλειο υποστηρίζει ένα έργο με την ονομασία SOERA (State-owned enterprises reform activity in Ukraine), το οποίο χρηματοδοτείται από την USAID με το Υπουργείο Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου ως κατώτερο εταίρο.
Το SOERA εργάζεται για να «προωθήσει την ιδιωτικοποίηση επιλεγμένων SOEs [κρατικών επιχειρήσεων] και να αναπτύξει ένα στρατηγικό μοντέλο διαχείρισης για τις SOEs που παραμένουν στην κρατική ιδιοκτησία».
Έγγραφα του Ηνωμένου Βασιλείου σημειώνουν ότι το πρόγραμμα έχει ήδη «προετοιμάσει τα θεμέλια» για την ιδιωτικοποίηση, βασικό σκέλος της οποίας είναι η αλλαγή της νομοθεσίας της Ουκρανίας.
«Το SOERA συνεργάστηκε χέρι-χέρι με την κυβέρνηση της Ουκρανίας και πρότεινε 25 νομοθετήματα εκ των οποίων τα 13 υιοθετήθηκαν και εφαρμόστηκαν», σημειώνουν τα πιο πρόσφατα έγγραφα.
Γεωστρατηγικοί ανταγωνισμοί
Μεγάλο μέρος της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής και των πολέμων μπορεί να εξηγηθεί από το Whitehall που θέλει οι βρετανικές εταιρείες να βάλουν χέρι στους πόρους άλλων χωρών.
Η εισβολή στο Ιράκ το 2003 έγινε κυρίως για το πετρέλαιο, ενώ δεκαετίες νωρίτερα ο βάναυσος πόλεμος του Ηνωμένου Βασιλείου στη Μαλαισία τη δεκαετία του 1950 έγινε ουσιαστικά για το καουτσούκ. Η υποστήριξη της Βρετανίας στο απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής εξηγείται σε σημαντικό βαθμό από την επιθυμία του Ηνωμένου Βασιλείου να συνεχίσει να έχει πρόσβαση στους τεράστιους ορυκτούς πόρους της Νότιας Αφρικής.
Αλλά η κύρια ανησυχία τώρα είναι η Κίνα, η οποία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός 12 από τα 18 ορυκτά που εκτιμήθηκαν από το Ηνωμένο Βασίλειο ως κρίσιμα.
Η μεγάλη γεωπολιτική πρόβλεψη του Υπουργείου Άμυνας, οι «Παγκόσμιες Στρατηγικές Τάσεις», που κυκλοφόρησε πέρυσι, κάνει 57 αναφορές στα ορυκτά, σημειώνοντας ότι «θα αποκτήσουν αυξανόμενη γεωπολιτική σημασία» και θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε «νέες γεωστρατηγικές αντιπαλότητες και εντάσεις».
Η ιστορία υποδηλώνει ότι η διεθνής στρατηγική του Whitehall για τα κρίσιμα ορυκτά, και η πάλη του για τα ορυκτά της Ουκρανίας, θα συνεχίσει να διαμορφώνει την εξωτερική πολιτική του Ηνωμένου Βασιλείου και να συμβάλλει σε αυτές τις μελλοντικές διεθνείς εντάσεις.
Πηγή: Declassified UK
