Σε μια πρόσφατη στρατιωτική τελετή στο Ισραήλ, ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου έκανε μια προκλητική δήλωση για τη νέα συριακή κυβέρνηση, περιγράφοντας τη στρατηγική του έθνους του μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ.
Η ομιλία του έδωσε έμφαση σε τρία βασικά σημεία. Πρώτον, ο Νετανιάχου δήλωσε ότι το Ισραήλ δεν θα επιτρέψει στη νέα συριακή κυβέρνηση να αναπτύξει δυνάμεις νότια της Δαμασκού, ζητώντας την «πλήρη αποστρατιωτικοποίηση» της περιοχής αυτής – συγκεκριμένα των επαρχιών Quneitra, Daraa και Sweida.
Δεύτερον, ο Νετανιάχου τοποθέτησε το Ισραήλ ως προστάτη της μειονοτικής κοινότητας των Δρούζων, ευθυγραμμιζόμενος με τις πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού Άμυνας Ισραέλ Κατζ σχετικά με την ενίσχυση των δεσμών με «φιλικούς πληθυσμούς» στη νότια Συρία.
Τρίτον, ο Νετανιάχου επανέλαβε τη δέσμευση του Ισραήλ να καταλάβει συριακά εδάφη, διαβεβαιώνοντας ότι οι ισραηλινές δυνάμεις θα παραμείνουν «επ’ αόριστον» στη νεκρή ζώνη και στην περιοχή του όρους Ερμών.
Η στάση αυτή ενισχύει τη συνεχιζόμενη ατζέντα του Ισραήλ για εδαφική επέκταση και κατοχή, ιδιαίτερα στα Υψίπεδα του Γκολάν.
Ο πρωταρχικός στόχος του Νετανιάχου φαίνεται να είναι η συστηματική αποδυνάμωση και ο κατακερματισμός της Συρίας, διασφαλίζοντας ότι θα παραμείνει υπό ισραηλινή κατοχή, χωρίς κεντρική κυβέρνηση και βυθισμένη σε θρησκευτικές συγκρούσεις.
Αυτό το περιβάλλον «ελεγχόμενου χάους» θα αποτρέψει την ανάκαμψη της Συρίας μετά από μια δεκαετία και πλέον πολέμου, θα τη μετατρέψει σε ένα αποτυχημένο κράτος και θα ενδυναμώσει το Ισραήλ με το πρόσχημα της ελαχιστοποίησης των πιθανών απειλών από τη νέα Συρία.
Κατακερματισμός της Συρίας
Αυτή η προσέγγιση δεν είναι καινούργια. Αποτελεί σταθερό στοιχείο της ισραηλινής πολιτικής από την ίδρυση του κράτους, εφαρμοζόμενη σε διάφορα πλαίσια και περιοχές, συμπεριλαμβανομένου του Λιβάνου.
Η αποστρατιωτικοποίηση της περιοχής νότια της Δαμασκού θα εμπόδιζε την εξουσία της συριακής κυβέρνησης, οδηγώντας ενδεχομένως σε μια αποδυναμωμένη κρατική παρουσία. Αυτό θα μπορούσε να επιτρέψει το σχηματισμό τοπικών πολιτοφυλακών που υποστηρίζονται από το Ισραήλ και πιέζουν για ένα «κράτος μέσα στο κράτος».
Η στρατηγική του Ισραήλ αποσκοπεί επίσης στο να ενθαρρύνει άλλες μειονοτικές ομάδες στη βόρεια Συρία να αμφισβητήσουν τη συριακή κυβέρνηση, κατακερματίζοντας έτσι τη χώρα, έστω και με de facto τρόπο.
Η ρητή αναφορά της κοινότητας των Δρούζων αντανακλά το δόγμα του Ισραήλ για τη «συμμαχία των μειονοτήτων», το οποίο επιδιώκει να δημιουργήσει συμμαχίες με μειονοτικές ομάδες στην περιοχή εναντίον της σουνιτικής πλειοψηφίας. Αυτή η πολιτική του «διαίρει και βασίλευε» καλλιεργεί την εχθρότητα, την καχυποψία και τον σεχταρισμό, χρησιμοποιώντας τις μειονότητες ως μοχλό πίεσης για να προκαλέσει βίαιες αντιδράσεις από την πλειοψηφία.
Το Ισραήλ έχει εφαρμόσει στο παρελθόν αυτή τη στρατηγική στο Λίβανο, συνεργαζόμενο με τις χριστιανικές και σιιτικές κοινότητες. Τώρα προσπαθεί να κάνει το ίδιο με τους Δρούζους, τους Κούρδους και τους Αλαουίτες της Συρίας. Αλλά αυτή η προσέγγιση είναι καταστροφική και αντιπαραγωγική, βλάπτοντας τελικά τόσο τις εμπλεκόμενες μειονότητες όσο και εκείνους που προσπαθούν να τις χειραγωγήσουν.
Η απαίτηση του Νετανιάχου για αποστρατιωτικοποίηση της νότιας Συρίας, σε συνδυασμό με το κύμα αεροπορικών επιδρομών του Ισραήλ σε συριακές στρατιωτικές θέσεις, δεν έχει προκαλέσει ανταπόκριση από τις δυτικές χώρες ή την ευρύτερη διεθνή κοινότητα. Αυτή η έλλειψη αντίδρασης ερμηνεύεται από τον Νετανιάχου ως πράσινο φως για τη συνέχιση αυτών των πολιτικών.
Από τη νέα συριακή κυβέρνηση, οι προκλητικές και επιθετικές ενέργειες του Ισραήλ έχουν προκαλέσει μια πολύπλευρη απάντηση. Ο Σύρος πρόεδρος Ahmed al-Sharaa ισορρόπησε την αυτοσυγκράτηση με την πρόκληση, μια προσέγγιση που διαμορφώθηκε από διάφορους κρίσιμους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της αποδυναμωμένης στρατιωτικής, οικονομικής και πολιτικής θέσης της Συρίας, της ανάγκης του να διατηρήσει τη νομιμότητα ως ηγέτης, επεκτείνοντας παράλληλα τον κρατικό έλεγχο σε όλα τα συριακά εδάφη, και της διαδικασίας ανοικοδόμησης του έθνους.
Συμβολική αντίσταση
Η δήλωση της διάσκεψης του Συριακού Εθνικού Διαλόγου στα τέλη του περασμένου μήνα απέρριψε οποιαδήποτε εδαφική παραχώρηση, σηματοδοτώντας τόσο στο Ισραήλ όσο και στο εσωτερικό ακροατήριο του Σαράα ότι δεν θα υποκύψει στην απαίτηση του Νετανιάχου για αποστρατιωτικοποίηση. Η δήλωση απαιτούσε την «άμεση και άνευ όρων αποχώρηση» του Ισραήλ από τη Συρία – μια συμβολική πράξη αντίστασης που ενίσχυσε την εξουσία του Σαράα χωρίς να διακινδυνεύσει μια άμεση σύγκρουση.
Στις 26 Φεβρουαρίου, ο Σαράα επισκέφθηκε την Ιορδανία και συναντήθηκε με τον βασιλιά Αμπντάλα Β΄, ο οποίος επανέλαβε την υποστήριξη του Αμμάν στην κυριαρχία της Συρίας και καταδίκασε τις εισβολές του Ισραήλ. Το τρίτο ταξίδι του Σαράα στο εξωτερικό από τότε που ανέλαβε την εξουσία, η επίσκεψη δείχνει μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένας περιφερειακός συνασπισμός που θα αντιμετωπίσει τις κινήσεις του Ισραήλ διπλωματικά και όχι στρατιωτικά, ιδίως καθώς η Ιορδανία συμμερίζεται τις ανησυχίες της Συρίας για τη σταθερότητα των συνόρων.
Η συγκρατημένη αντίδραση της Sharaa αντιμετωπίζει επίσης τις εσωτερικές πιέσεις. Οι διαμαρτυρίες στην Quneitra, τη Daraa και τη Sweida κατά της πρόσφατης δήλωσης του Netanyahu αντανακλούν την οργή της κοινής γνώμης, αλλά η Sharaa δεν έχει κινητοποιήσει αυτά τα συναισθήματα σε δράση κατά του Ισραήλ, όπως οι προηγούμενες προσπάθειες περιφερειακών καθεστώτων δεν είχαν αίσιο τέλος.
Αντ’ αυτού, η Σαράα απάντησε στις προκλήσεις του Ισραήλ με ένα μείγμα λεκτικής καταδίκης, εκκλήσεων για ειρήνη και διπλωματικών ελιγμών, αποφεύγοντας την κλιμάκωση και διεκδικώντας παράλληλα το δικαίωμα της Συρίας στο έδαφός της. Ο προηγούμενος όρκος του να τηρήσει τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός του 1974 συμπυκνώνει αυτή την προσέγγιση.
Αλλά ενώ αυτό μπορεί να προσφέρει στον Σαράα περιφερειακή και διεθνή υποστήριξη, θα μπορούσε να διαβρώσει την εσωτερική του νομιμοποίηση μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα – και είναι εξαιρετικά απίθανο να είναι αρκετό για να αποτρέψει το Ισραήλ.
Ιστορικά, το Ισραήλ έχει ερμηνεύσει τις εκκλήσεις για ειρήνη ως ένδειξη αδυναμίας- μια ευκαιρία να επιδιώξει επιθετικά τις επεκτατικές εδαφικές φιλοδοξίες του.
Συλλογική δράση
Δεδομένης της πολύπλοκης κατάστασης στη Συρία, η απάντηση στις ενέργειες του Ισραήλ θα πρέπει να είναι συλλογική. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να τηρήσει τις ευθύνες της και τα αραβικά έθνη πρέπει να δράσουν από κοινού, καθώς θα χάσουν σημαντικά αν το Ισραήλ καταφέρει να μετατρέψει τη Συρία σε ένα αποτυχημένο κράτος.
Ο Αραβικός Σύνδεσμος, η Ιορδανία, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, μεταξύ άλλων, έχουν καταδικάσει έντονα το Ισραήλ. Το πιο σημαντικό είναι ότι η Τουρκία, μια περιφερειακή δύναμη με σημαντικά συμφέροντα στη Συρία, έχει πολλά να κερδίσει από μια σταθερή Δαμασκό και πολλά να χάσει από την ισραηλινή επιθετικότητα κατά της Συρίας.
Από τον Δεκέμβριο, η Τουρκία έχει απαντήσει στις δηλώσεις Νετανιάχου και στην επιθετικότητα του Ισραήλ με έντονη καταδίκη. Δίνοντας έμφαση στη συριακή κυριαρχία, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν κατηγόρησε το Ισραήλ για επεκτατισμό και υπονόμευση της ειρήνης και της σταθερότητας «υπό το πρόσχημα της ασφάλειας».
Παρόλα αυτά, οι ενέργειες της Άγκυρας παραμένουν διπλωματικές και συγκρατημένες, εστιάζοντας στο κουρδικό ζήτημα στη βόρεια Συρία και όχι στην ευθεία αντιπαράθεση με το Ισραήλ.
Η πολιτική της Τουρκίας στο θέμα αυτό φαίνεται να περιορίζεται από δύο βασικούς παράγοντες. Ο ένας είναι η τύχη των συριακών κουρδικών Μονάδων Προστασίας του Λαού (YPG), παρακλάδι του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν, το οποίο η Άγκυρα θεωρεί τρομοκρατική ομάδα. Ο δεύτερος είναι η αναμενόμενη συμφωνία της Τουρκίας με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ για τον τερματισμό της αμερικανικής συνεργασίας με το YPG.
Η Άγκυρα είναι απίθανο να εμπλακεί σημαντικά εναντίον του Ισραήλ έως ότου επιλυθούν αυτά τα δύο ζητήματα, καθώς μια πρόωρη αντιπαράθεση θα μπορούσε να γυρίσει μπούμερανγκ με τον Τραμπ και τους γερακίστικους φιλοϊσραηλινούς αξιωματούχους στην Ουάσινγκτον.
Ταυτόχρονα, η αποφυγή της αντιπαράθεσης με το Ισραήλ θα μπορούσε όχι μόνο να ενθαρρύνει τον Νετανιάχου, αλλά και να υπονομεύσει την αξιοπιστία της Άγκυρας και να μετατρέψει τη Συρία από ευκαιρία σε σοβαρή πρόκληση για την Τουρκία.
Πηγή: Middle East Eye
